Één van de meest verkochte labtesten is Cholesterol totaal. Deze biomarker geeft een goed beeld over hoe je lichaam omgaat met lipiden en vet. Maar hoe moet je dit nou interpreteren? Is het totaal belangrijker dan de overige factoren?
Een overzicht van cholesterol
Totaal cholesterol kan op twee manieren worden bepaald. Het kan direct in het bloed worden gemeten, maar het kan ook worden berekend. De berekening houdt rekening met de twee belangrijkste vormen van cholesterol – HDL (high-density lipoprotein) en LDL (low-density lipoprotein) – evenals een kleine fractie van triglyceriden. Elk van deze drie componenten beïnvloedt het totale cholesterol. Hier volgt een korte definitie van de drie cholesterol waarden:
- HDL: High-density lipoproteïne is een beschermende vorm van cholesterol die helpt om schadelijke deeltjes uit de bloedcirculatie te verwijderen voordat ze schade aan bloedvaten kunnen veroorzaken. Door dit proces kreeg het de bijnaam “goede cholesterol”.
- LDL: lipoproteïne met lage dichtheid is in principe een gevaarlijke vorm van cholesterol die leiden tot de verharding van slagaders. Als LDL zich opbouwt, kan dit leiden tot blokkades – wat ernstige hart- en vaatproblemen kan veroorzaken. LDL wordt daarom het “slechte cholesterol” genoemd.
- Triglyceriden: een vorm van opgeslagen vet dat in de bloedsomloop circuleert. Verhoogde Triglyceriden worden meestal veroorzaakt door overgewicht, het innemen van te veel calorieën, alcohol, gebrek aan beweging, leverschade of door een genetische aandoening.
Hoe interpreteer je de resultaten?
Om bovenstaande vraag te beantwoorden, is het belangrijk om te weten welke biomarker (of combinatie van de drie) verantwoordelijk is voor het scheef trekken van het totale cholesterolgehalte. Drie scenario’s kunnen verantwoordelijk zijn voor een hoog totaal cholesterol:
- Hoog totaal cholesterol, hoog LDL-cholesterol, laag HDL-cholesterol en hoge triglyceriden
Groot alarm! Dit is de gevaarlijkste combinatie van lipidenmarkers. In deze ratio, waar een hoog LDL gepaard gaat met een lage HDL, is het risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten hoog. Het is erg belangrijk om LDL-cholesterol te verlagen en het HDL-cholesterol te verhogen om het “slechte” LDL te helpen bestrijden. De verhouding tussen HDL en LDL is erg belangrijk.
- Hoog totaal cholesterol, normaal LDL, hoog HDL, normale triglyceriden
In dit geval is het hoge totale cholesterol minder alarmerend, omdat het grotendeels te wijten is aan verhoogde HDL (goede cholesterol). Het feit dat HDL hoog is en LDL normaal is, zorgt voor een gunstige HDL: LDL-ratio. Een extreem hoog HDL-cholesterol kan ook veroorzaakt worden door genetische aanleg.
- Hoog totaal cholesterol, normaal LDL-cholesterol, normaal HDL-cholesterol, zeer hoge triglyceriden
Hoewel triglyceriden slechts een klein deel bijdragen aan de totale cholesterolwaarde, kunnen zeer hoge niveaus deze waarde drastisch beïnvloeden en kan dit alarmerend zijn. Een hoog triglyceriden, vooral zonder hoge HDL of LDL waarden, kunnen wijzen op problemen in de lever, waar triglyceriden wordt gemaakt. Je kant dan het bestel je leverwaarden (ASAT, ALAT en GAMMA GT) testen om te zien of het probeel door de lever veroorzaakt wordt. – De leverwaarden zijn in dat geval verhoogd. Verhoogde triglyceriden kunnen schadelijk zijn voor het cardiovasculaire systeem, maar kunnen ook leiden tot acute pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier), die onmiddellijke medische aandacht vereist.
Hoe zit het met de grootte van de LDL-deeltjes?
Er is veel ophef onder de gezondheidsgoeroes over de grootte van de LDL-deeltjes. Zoals eerder vernoemd, is LDL lipoproteïne met een lage dichtheid. De “lage” dichtheid is te danken aan het hoge vetgehalte, wat niet echt een dichte substantie is (denk aan saladedressing wanneer het zich scheidt – de olie drijft naar de top). HDL daarentegen heeft een lagere vet-eiwitverhouding dan LDL, waardoor het meer dicht is.
LDL is bijzonder lastig vanwege het vermogen om te oxideren, waardoor het in de bloedvaten dringt en daar uithardt. Dit kan op den duur blokkades veroorzaken. Op dit punt wordt de deeltjesgrootte van belang: kleinere LDL-deeltjes kunnen gemakkelijker in de slagaders worden vastgehouden. De grotere LDL-deeltjes blijken minder gevaarlijk te zijn.
Helaas is de grootte van de LDL-deeltjes een nieuwe ontdekking in de wetenschap. Hoewel het veelbelovend is, moet het nog niet worden gebruikt voor het vaststellen en monitoren van iemands risico op hart- en vaatziekten.
Aangezien dit nog veel verder onderzoek vereist, heeft Bloedwaardentest nog geen LDL-deeltjesgrootte in ons vetprofiel opgenomen. In de tussentijd lijkt het erop dat er een verband is tussen kleine LDL-deeltjes en hoge triglyceriden gekoppeld aan lage HDL.
Hoe je het “slechte” een beetje kunt verbeteren
De oxidatie en verharding van LDL is grotendeels verantwoordelijk voor van hartziekten. Daarom is het verlagen van LDL-waarde het belangrijkste probleem om aan te pakken wanneer je de gezondheid van het hart wilt verbeteren (tip: verhoog de oplosbare vezels en beperk de inname van verzadigd vet).
Als je eenmaal een optimaal niveau hebt bereikt, is het beschermen van de LDL tegen oxidatie net zo belangrijk. Vrije radicalen (dezelfde die een ontsteking veroorzaken) zijn de belangrijkste stimulans voor oxidatie. Ze worden tegengewerkt door antioxidanten, vandaar de naam. Daarom is het raadzaam om ontstekingsremmende voeding te eten om de schade van LDL te beperken.
Veel voorkomende antioxidanten zijn vitamine A, C en E, evenals selenium. Deze zijn er in overvloed in donkere bladgroenten, fel rood, oranje of geel fruit en groenten, citrus, bessen, broccoli, paprika, en noten en zaden – eet dagelijks een portie van minstens één van deze voedingsmiddelen. Donkere chocolade en rode wijn met mate zijn ook voedingsmiddelen met een hoge antioxidant.
Welke testen kun je doen?
Bij de medische check-up algemeen bloedonderzoek en de Nationale Gezondheidscheck-up wordt het gehele vetprofiel gemeten. Het is dus niet altijd zo dat je HDL en LDL op kunt tellen omdat ieder onderdeel van het cholesterolprofiel bij Bloedwaardentest apart gemeten wordt. Uit deze gemeten waarde wordt daarnaast :
- Cholesterol /HDL ratio
- Cholesterol LDL/HDL risico index
berekend, voor een nog betere interpretatie van je vetprofiel.
Het is natuurlijk ook mogelijk om het vetprofiel los te meten of deze test aan te vullen met andere bloedwaarden naar keuze. Zo stelt u uw eigen maatwerk onderzoek samen zonder verwijzing van de huisarts.
Toelichting bij de uitslag van de cholesteroltesten
Cholesterol
De gewenste hoeveelheid cholesterol is 5,0 mmol/l of lager. Hierbij is het risico op hart- en vaatziekten niet verhoogd.
Licht verhoogd: Bij een cholesterol tussen 5 mmol/l en 6,5 mmol/l is het risico op hart- en vaatziekten licht verhoogd. Op basis van een lipidenprofiel kan worden onderzocht hoeveel ‘goed’ (HDL) en ‘slecht’ (LDL) cholesterol in het bloed aanwezig is. Afhankelijk van dat onderzoek wordt bepaald of (en welke) behandeling nodig is.
Verhoogd: Een cholesterol boven 6,5 mmol/l verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Op basis van een lipidenprofiel en andere tests kan de oorzaak van het hoge cholesterol verder worden onderzocht. Als de oorzaak bekend is zal een passende behandeling worden voorgeschreven. Verhoogd cholesterol komt ook vaak voor bij patiënten die behandeld worden en die nog niet de streefwaarde hebben bereikt. De streefwaarde wordt meestal vastgesteld op basis van het LDL-cholesterol. Zie ook http://www.hartstichting.nl/risicofactoren/hoog_cholesterol/wanneer_te_hoog/
Van nature schommelt het cholesterolgehalte. Een hoge waarde kan een uitschieter zijn. Het is verstandig om deze waarden regelmatig te laten meten.
Patiënten met hart-vaatziekten en/of diabetes type 2 hebben extra veel belang bij een laag cholesterolgehalte. Voor deze patiënten zijn daarom strengere streefwaarden opgesteld, namelijk een LDL-cholesterol van minimaal onder de 2,5 mmol/l en een totaal cholesterol van minder dan 4,5 mmol/l.
HDL
HDL-cholesterol is “goed” cholesterol en daarom is een hoge HDL-waarde beter dan een lage. Een HDL lager dan 1,04 mmol/L wordt beschouwd als een hoger risico op hart- en vaatziekten. Waarden tussen 1,04 en 1,55 mmol/L betekenen in het algemeen een matig risico en waarden boven 1,55 wijzen op een laag risico op hart- en vaatziekten. Het is gebruikelijk om te kijken naar de verhouding tussen totaal cholesterol en HDL-cholesterol. Deze verhouding moet kleiner zijn dan 5, maar kleiner dan 3,5 is het best. Het is echter van groot belang om bij de beoordeling van deze verhouding ook te kijken naar de uitkomsten van de afzonderlijke tests. Voor een juiste interpretatie is overleg met de huisarts nodig. Recente ontwikkelingen laten zien dat niet alleen de concentratie van het HDL van belang is, maar ook de werkzaamheid van het HDL-deeltje. Het komt voor dat de cholesterol verlaagd is bij ziekte, een paar dagen na een hartaanval of bij stress. Bij zwangerschap is de HDL-cholesterol dikwijls afwijkend (hoger of lager) ten opzichte van de normale situatie. Daarom is het beter om de test minimaal 6 weken na de zwangerschap uit te voeren.
Een hoog HDL-cholesterol is gunstig en een hoog LDL-cholesterol en een hoog triglyceridengehalte is ongunstig. HDL-cholesterol zorgt voor transport van cholesterol vanuit de vaatwand naar de lever. Hoe hoger het HDL-cholesterol, des te beter is de afvoer van overtollig cholesterol naar de lever.
LDL
De test meet de hoeveelheid LDL-cholesterol in het bloed. LDL behoort tot de groep van de zogenaamde lipoproteïnen, die het transport van vetten – zoals cholesterol en triglyceriden – in het lichaam verzorgen. LDL transporteert voornamelijk cholesterol van het maag-darmkanaal naar de vaatwand. Verhoogde LDL-cholesterol concentraties zijn onwenselijk omdat daardoor cholesterol wordt afgezet op de wanden van de bloedvaten. Dit kan leiden tot een stugge vaatwand, een verminderde bloeddoorstroming en zelfs tot verstopping van het bloedvat. Zo kunnen hart- en vaatziekten ontstaan, die kunnen leiden tot een hartaanval of een beroerte. LDL-cholesterol wordt ook wel het ‘slechte’ cholesterol genoemd. Bij de meeste gezonde mensen ligt de waarde van LDL cholesterol tussen de 2,0 en 4,5 mmol/l. De streefwaarde voor LDL-cholesterol is echter kleiner dan 3,0 mmol/l. Van alle vormen van cholesterol wordt LDL-cholesterol beschouwd als de belangrijkste risicofactor voor het veroorzaken van hart- en vaatziekten. Een aangepast dieet en meer beweging (voor degenen die er een zittend bestaan op nahouden) kunnen je cholesterolwaarden na verloop van tijd weer verbeteren.
LDL/HDL-risico index Cholesterol ratio
De cholesterol ratio is een goede voorspeller van uw risico op hart-vaatziekten. De cholesterol ratio is de verhouding tussen het totaal cholesterol en het HDL cholesterol in uw lichaam. De berekening van de cholesterol ratio: Totaal cholesterol / HDL cholesterol = Cholesterol ratio
Het totaal cholesterol bestaat uit LDL cholesterol + triglyceriden + HDL cholesterol. Een verhoogd totaal cholesterol, met name een verhoogd LDL cholesterol, is een belangrijke risicofactor voor het optreden van hart-vaatziekten. Ook triglyceriden hebben een slechte invloed op de gezondheid van de vaatwand. Daarentegen is in meerdere studies een sterk gunstig verband aangetoond tussen de concentratie van HDL-cholesterol en het risico van hart-vaatziekten. Dat willen zeggen, een hoog HDL-cholesterol verlaagd het risico.
De tegengestelde effecten van de slechte vetten (LDL en triglyceriden) en het goede HDL cholesterol, is de reden dat de cholesterol ratio goed kan worden gebruikt als risico voorspeller. Om het risico te verkleinen, is het belangrijk dat de balans tussen goed en slecht zo gunstig mogelijk is. Het is dus gunstig als het totaal cholesterol laag is terwijl het HDL cholesterol hoog is, dit resulteert in een lage cholesterol ratio. Als u echter naast een verlaagde HDL, een hoge LDL- of triglyceridengehalte heeft, is de cholesterol ratio en dus het risico op hart-vaatziekten verhoogd.
Een optimale cholesterol ratio is 4 of lager
Triglyceriden
Triglyceriden zijn vetten in het bloed die door het lichaam als energiebron gebruikt worden. Als uw triglyceriden verhoogd zijn, kan dit het proces van aderverkalking versnellen en uiteindelijk zelfs hart- en vaatziekten veroorzaken. Het is daarom belangrijk om uw triglyceriden waarden laag te houden.
Zie ook: http://www.cholesterolvoorlichting.nl/te-hoog-cholesterol/triglyceriden-waarden-verlagen
Suggesties bij het verlagen van uw triglyceriden.
- Verhoog gebruik van enkelvoudig onverzadigde vetzuren (bijv. olijfolie, koolzaadolie, zonnebloemolie) ter vervanging van slechte vetten
- Zorg dat u voldoende vitamine C binnenkrijgt
- Vermijd geraffineerde koolhydraten zoals suiker
- Drink minder alcohol
Geschikte voedingsmiddelen zijn bijvoorbeeld: Avocado, Blauwe druif, Linzen, Notenolie, Olijfolie, Pijnboom pitten, Pompoen olie of -pitten, Prei, Knoflook, Lente ui, Lijnzaad, Sesam pasta of -zaad, Shi take, Soja, Soja yoghurt, Taugé, Vis, Walnoten, Witte bonen.
Sandra Verslype
op 14 Oct 2023